Małe firmy często działają dynamicznie, elastycznie i… na granicy czasu. Zamiast działu księgowego – jednoosobowa księgowość. Zamiast procedur – intuicja. W takim środowisku łatwo o błędy. I choć większość z nich wynika z nieświadomości, a nie ze złej woli, prawo karno-skarbowe nie zawsze robi takie rozróżnienie.
Dla urzędów liczy się fakt naruszenia przepisów – nawet jeśli był to przypadek. Właśnie dlatego warto wiedzieć, które potknięcia najczęściej prowadzą małych przedsiębiorców przed oblicze skarbówki i jak ich skutecznie unikać.
1. Nieterminowe składanie deklaracji i JPK
To zdecydowanie jeden z najczęstszych grzechów. Mikroprzedsiębiorca skupiony na bieżących zleceniach łatwo zapomina, że np. do 20. dnia miesiąca trzeba złożyć deklarację PIT lub zapłacić zaliczkę, a do 25. – wysłać plik JPK.
Spóźnienie o jeden dzień może skutkować mandatem, a powtarzające się opóźnienia – zarzutem popełnienia wykroczenia skarbowego. Co gorsza, jeśli urząd wykryje, że deklaracja w ogóle nie została złożona, sytuacja staje się poważniejsza – bo mówimy już o czynach zagrożonych karą grzywny albo nawet ograniczenia wolności.
2. Wystawianie faktur z błędami (lub „na zapas”)
Faktury z nieprawidłowymi danymi, błędną datą, błędnym NIP-em lub niewłaściwą kwotą VAT to prosty przepis na kłopoty. Jeśli takie dokumenty są cyklicznie wystawiane i niekorygowane – może pojawić się podejrzenie celowego działania.
Jeszcze bardziej ryzykowną praktyką, która wciąż zdarza się wśród drobnych przedsiębiorców, jest wystawianie „faktur na zapas” – czyli dokumentów bez faktycznej sprzedaży. W prawie karno-skarbowym jest to poważne przestępstwo – tzw. „pusta faktura”, za którą grozi nie tylko grzywna, ale też odpowiedzialność karna.
3. Zawyżanie kosztów uzyskania przychodu
W małych firmach granica między kosztami firmowymi a prywatnymi bywa cienka – zwłaszcza gdy działalność prowadzona jest z domu, a firmowy telefon służy też do rozmów z rodziną. Przepisy dopuszczają rozliczanie części kosztów, ale tylko jeśli są one faktycznie związane z działalnością gospodarczą.
Zbyt kreatywne podejście do księgowania kosztów może skutkować nie tylko korektą, ale również podejrzeniem działania na szkodę Skarbu Państwa. Jeśli urzędnik uzna, że koszt został ujęty celowo w sposób nieuprawniony – może skierować sprawę na tory karno-skarbowe.
4. Nieprawidłowe rozliczanie podatku VAT
VAT to szczególnie wrażliwy obszar. W małych firmach często pojawiają się takie błędy jak:
- odliczanie VAT z faktur nieotrzymanych fizycznie (np. na podstawie maila bez oryginału),
- rozliczanie VAT od faktur z błędnym NIP-em kontrahenta,
- odliczanie VAT z dokumentów niepotwierdzających faktycznej transakcji,
- brak rejestracji do VAT mimo przekroczenia limitu.
Wszystkie te przypadki mogą być podstawą do postawienia zarzutu oszustwa podatkowego, nawet jeśli intencją była tylko pomyłka.
5. Brak ewidencji przychodów lub sprzedaży
Niektóre małe firmy – szczególnie osoby fizyczne prowadzące działalność – wciąż nie prowadzą ewidencji sprzedaży zgodnie z przepisami. Brak zapisów, nieewidencjonowanie wszystkich transakcji gotówkowych, niewystawianie paragonów z kasy fiskalnej – to wszystko może być uznane za uchylanie się od opodatkowania.
Jeśli takie działanie zostanie ujawnione w czasie kontroli, przedsiębiorca może zostać pociągnięty do odpowiedzialności nie tylko za zaległości podatkowe, ale również karno-skarbowej – z grzywną lub innymi sankcjami włącznie.
6. Nieświadome powielanie błędów księgowych
Wielu przedsiębiorców ufa księgowej bez weryfikacji. I choć to zrozumiałe, ostateczna odpowiedzialność za podatki zawsze spoczywa na właścicielu firmy. Jeśli księgowość popełnia błędy – np. nieprawidłowo nalicza koszty, zapomina o deklaracjach, źle interpretuje faktury – skutki spadają na podatnika.
Brak nadzoru, brak zainteresowania tym, co się dzieje w dokumentach, to ryzyko, które może kosztować bardzo dużo. Dlatego każda mała firma powinna przynajmniej raz w roku przeprowadzić przegląd rozliczeń – samodzielnie lub z pomocą zewnętrznego specjalisty.
Jak się chronić?
Najważniejsze to mieć świadomość, że odpowiedzialność karno-skarbowa dotyczy również mikrofirm. Aby jej uniknąć:
- prowadź dokumentację rzetelnie i systematycznie,
- korzystaj z legalnego oprogramowania do faktur i księgowości,
- trzymaj się terminów i reaguj od razu na błędy,
- nie kombinuj z kosztami i nie wystawiaj „na zapas”,
- przynajmniej raz w roku skonsultuj się z doradcą podatkowym lub prawnikiem.
Małe firmy nie są niewidoczne dla fiskusa. Wręcz przeciwnie – w ostatnich latach to właśnie one częściej trafiają pod lupę urzędów, bo wielu z nich brakuje zaplecza, systemów kontroli i profesjonalnego wsparcia. Dlatego tak ważne jest, by znać najczęstsze błędy i zawczasu im przeciwdziałać.
Prawo karne skarbowe nie wybacza „nieświadomych” pomyłek, ale za to premiuje przedsiębiorców, którzy działają rzetelnie i z należytą starannością. A tej – nawet w najmniejszej firmie – można się nauczyć.
—
Artykuł sponsorowany
